تیاتر زن در افغانستان:

طوریکه در بالا تذکر رفت تاریخ تیاتر افغانستان دارای فراز و نشیب های فراوان بوده و حضور زن در تیاتر افغانستان مراحل زیادی را گذشتانده است .نظر به خصوصیات اجتماعی همان وقت که تاثیراتش تا به امروز هم دوام دارد زن  اجازه ایفای نقش را در تیاتر نداشت، و این واضح است که بدون موجودیت زن تیاتر ارزش واقعی خود را نمیداشته باشد ، به همین خاطر هنرمندان، دست اندر کاران هنر تیاتر در اوایل نقش زن را بازی میکردند....

((در سال 1301 ش- 1922 م درام جاوا در ستیژ تیاتر و سینما پغمان درمراسم استرداد استقلال کشور با هنر آفرینی: عبدالعزیز نا صری ، نور محمد کهکدای ، علی محمد ، شرور صبا ، حسن جان ، محمد اکرم ،میر محمد کاظم هاشمی ،مولوی علام محمد ، معلم فرخ افندی،قاری دوست محمد،  سید عبدالله ، محمد اکبر ضیایی ، درام نویس و مترجمین : فیض محمد ، محمود طرزی ، صلاح الدین سلجوقی و عده دیگری با قوت و کار بیشتر پیاده شد . البته در زمره تماشاچیان شخص شاه امان الله حان و بعضی اعضای خانواده ایشان نیز حضور داشتند.

 به همین شکل نمایشات زیادی درستیژ های تیاترو سینما پغمان قصر ستور کابل به نمایش گزاشته شد که در جمله تماشاچیان شاه امان الله خان و ملکه شرکت منمودند و یکی از نمایشات خوب آنوقت نمایشنامه مادر وطن بود که با موفقیت چشمگیری در ستیژ اجرا گردید.

      (( زن در آن زمان تحت شرایط خاص محیطی قرار داشت و چنین امکانات برایش میسر نبود...ولی در نمایش تیاتری( مادر وطن ) لازم دیده شد تا زنی باید بیآید و بین یکعده جوانان در محضر عام نقش مادر وطن را ایفا کند و به تماشاچیان و حاضرین تفهیم بدارد که ای مردم من از شما کار و سعی و فعالیت آگاهانه و مثمر میخواهم.....اما این نقش را کی بازی گند.....جنین سوالها زیاد مطرح گردید، اما روز نمایش با موقیت چشم گیری روی ستیژ اجرا گردیددر ختم نمایش نا گهان ملتفت شدند که نقش مادر وطن ( زن )را برای اولین بار میر محمد کاظم هاشمی اجرا نمودند))

از آنجایکه برای همگان معلوم است در آن زمان برای زن بیرون رفتن از خانه بدون حجاب کاری بس مشکل و دشواری بود . به همین علت برای زنان زمینه تفریح هم مهیا نبود، صرف زمان و وقت ضرورت داشت تا زنها بتوانند در امور اجتماعی و فرهنگی کشور سهم بارز خود را ایفا نمایند.

محترمه زینب سراج در سال 1336 ه ش -1958 م توانست برای اولین بار  امتیاز تیاتر زنان را از ریاست مستقل مطبوعات وقت حاصل نماید.

(( رژیسور و پیشکار زینب ننداری سید مقدس نگاه بود که صرفآ نمایشات را برای زنان آماده می نمود. زینب ننداری در واقع نخستین ننداری رسمی بود که در پهلوی جوانان هنر مند زنان ببازی گری می پرداختند ، میر من حبیبه عسکر ، زلیخا نگاه و نجیبه د ینا از جمله دوشیزه گانی بودند که برای اولین بار در بازی های تیاتری سهم گرفتند. تماشاچیان زینب ننداری را روی هم رفته زنان تشکیل میدادند  ))

جائیکه زیادتر زنان در قسمت هنر تیاتر و تمثیل حصه میگرفتند محوطه باغ زنانه کابل بود .باغ زنانه کابل در قسمت شهرآرآ موقعیت دارد ، چونکه در آنزمان زنان باید در جاهای مخصوص و دور از مردان به تفریح میرفتند و باغ زنانه یگانه جای بود  که تنها زنان در روز های جمعه و رخصتی در آنجا تجمع میکردند و زنان نمایشات تیاتری را به شکل اماتور بازی میکردند.....

(( گفته شد که تیاتر بهار در ایام جشن ها و آغازین سالهای نو روز های جمعه و رخصتی های عمومی در باع زنانه کابل در شهر آرآ فعالیت تیاتری داشت که اداره کننده این تیاتر ریاست میرمنو تولنه وقت بود، این تیاتر رسمیت کامل نداشت و روی هم رفته صبغه بازی های اماتور را میرساند آنهم به منظور اینکه زنان شهر کابل هیچگونه وسیله سرگرمی و قسمآ زمینه تربیت بصری نداشتند از اینرو بادرک این نیاز مبرم و ضروری میرمن زینب سراج که یکی از زنان دانشمند و هنر دوست و هنر پرور بود و علاقه بی نظیر به تیاتر و هنر بازیگریداشت و در آن وقت رییس میرمنو تولنه بود در صد د شد تا برای تنویر زنان شهر کابل و ایجاد یک سرگرمی معقول برای شان ، برای تاسیس یک تیاتر زنان دست از آستین بیرون کشیده توانست در سال 1336ه ش -1958 م امتیاز تیاتر زنان را بدست آورد.))

در قسمتی محترمه زلیخانورانی در مورد اولین زنیکه در تیاتر نقس بازی کرد چنین ابراز نظر کرده است.

(( نمایشنامه های سردار جاوا ، مادر وطن ،فتح تل ،بچه نازدانه ، و حاکم ظالم غرض بیداری مردم در تیاتر های پغمان  و لغمان و قصر ستوربه نمایش درآورده شد که در همه آنها کرکتر زن

وجود داشته و مردان رول آنرا بازی کرده است، حسین ضیایی، فرخ افندی ، میر محمد هاشم کاظمی کسانی بودند که تا دیر زمانی در نمایشنامه های یاد شده و یک تعدادی زیادی نمایشنامه ها که بعدآ روی سن کشیده شد نقش زن را بازی کردند. اما اولین زنیکه در نمایشنامه نقش بازی کرد خانم هارتن بود .

هارتن مهندس جرمنی در دربار امان الله خان بود که متاسفانه معلومات بیشتر در مورد خانم هارتن بدست نیامد.))2—22

خلاصه اینکه بعد از فعالیت های تیاتر باغ زنانه پای زنها در تیاتر باز گردید. ، ذکر نام همه آنها و نامهای ایشان بحث جداگانه میخواهددیپارتمنت تیاتر و سینما یگانه نهاد علمی تحصیلی در کشور میباشد که در این رشته جوانان کشور را تربیه و به جامعه تقدیم منماید .در سال 1354 ه ش—1975 م در چوکات پوهنحی زبان و ادبیات پوهنتون کابل دیپارتمنت هنرها تاسیس گردید ، که بخش تیاتر جز آن بود و مانند دیگر بخش های تحصیلی پوهنتون در تربیه اولاد کشور خدمت مینمود. در سال 1363 ه ش—1984 م این دیپارتمنت به یک پوهنحی مستقل ارتقآو شروع به فعالیت نمود و دیپارتمنت تیاتر نیز منحیث دیپارتمنت مستقل در چوکات پوهنحی هنرها به فعلیت خود ادامه داد. استادانیکه در این دیپارتمنت ایفای وظیفه مینمودند عبارت بودند از محترم پوهنمل داکتر محمد نعیم فرحان،محترمه فهیمه ، محترم سید حسین قبادی محترم شاه عبدالغفور کاووس، محترم خواجه شیرازالدین صدیقی ، محترم پوهندوی محمد عظیم حسین زاده ، محترمه ناهید قبادی، محترم واحد نظری، که بدبختانه به استثنای یک نفر ایشان دیگران همه در کشور های دنیا معاجر میباشند.ازسال 1381 ه ش – 2003 م تا فعلا در این دیپارتمنت اساتید ذیاد جذب گردیدند. محترم محمد حامد تابش ، محترم صلاح الدین سمندری محترم محمد هما یون بی ریا و محترمه شکیلا احسان محترم سید سلیمان سنجر محترم فضل احد احدی محترم حبیب الله سروش محترم سیدپویا و محترمه آمنه.

این دیپارتمنت از بد وتاسیس خویش در بخش هنر تیاتر خدمات ارزنده نموده است ، محصلان این دیپارتمنت به رهنمایی استادان خویش در سطح پوهنتون  و خارج از پوهنتون نمایشات ارزنده یی را اجرا نموده اند ،حتی در زمان حکومت طالبان که دروازه های هنر در همه جا بسته بود اما محصلین این د یپارتمنت به بهانه شروع سمستر و یا امتحانات نمایشات تیاتری را در ادیتوریم پوهنتون کابل  و دیگر نقاط پوهنتون اجرا نمودند، نه تنها تشویق معنوی گردیدند بلکه چندین مراتبه رییس پوهنتون همان وقت ( مولوی پیرمحمد روحانی) محصلین را با دادن پول تشویق نمودند البته زحمات و پشت کا ر نگارنده این مقاله زمینه فعالیت ها را مهیا ساخته بود.

بعد از اسقرار اداره موقت دیپارتمنت تیاتر روح تازه یی به خود گرفت تعداد محصلان در این دیپارتمنت همه ساله رو به افزایش است و علاقمندی اکثریت محصلان در پهلوی هنر تیاتر  به هنر سینما نیزمیباشدروی همین ملحوظ در سال 1383 ه ش –2004 استادان این دیپارتمنت بعد از مطالعه دقیق در کریکولم درسی خویش مظامین عمده سینمایی را اظا فه نموده که بنام دیپارتمنت تیاتر و سینما مسمی گردید . کریکولم درسی طوری ترتیب گردیده که در سال اول که دروس مقدماتی میباشد همه شاگردان در یک صنف درس میخوانند و در صنف دوم به رشته های کار گردانی تیاتر و سینما ، ا کتوری تیاتر وسینما و نویسنده گی تیاتر و سینما تقسیمات میشوند.

بعد از استقرار اداره موقت، کمک های کشور آلملن از طریق گویته انستیتوت قابل قدر و اساسی بو ده و از ،آنجمله میتوان دعوت محترمه جولیا عفیفی را که برای تدریس در این دیپارتمنت موظف گر دیده بود یاد کرد . محترمه جولیا حفیفی در سال 1382 ه ش—2003 بر علاوه تدریس در ختم کار سه ماهه خویش نمایشنامه (انتی گونه) اثر سوفوکلس را کارگردانی و توسط محصلین به نمایش گذاشتند ،هم  چنان به کمک و همکاری محترمه جولیا حفیفی مر کز هنر های

دراماتیک در دیپارتمنت تیاتر ایجا د و شروع به فعالیت نمود . هدف از ایجاد مرکز هنر های دراماتیک در چوکات دیپارتمنت تیاتر وسینما پوهنحی هنر های پوهنتون کابل  ، فعالیت در بخش های تربیت و آموزش دست اند کاران و علاقمندان هنر تیاتر و تمثیل در سطح ملی --- مرکز تحقیق و پژوهش امور تیاتر و هنر های دراماتیک ،آرشیف ، ترجمه ، جمع آوری نمایشنامه های افغانی جهت رشدو انکشاف تیاتر افغانستان و انسجام فعالیتهای تیاتری که در اثر جنگهای داخلی طویل المدت شیرازه آن از بین رفته و هنر مندان از تبادلات هنری و فرهنگی به سطح ملی و بیبن المللی بدور مانده بودند.

ازفا کولته هنر ها محترم پوهندوی محمد عظیم حسین زاده ، محترمه جولیا حفیفی ،  و کشور جرمنی، گویته انستیتوت ، بنیاد فرهنگی آلمان مرکز هنرهای درا متیک تهران و تیاترشاو شپل هاوس هامبورگ در ایجاد مرکز هنر های دراماتیک نقش فعا ل و مبتکر داشتند، تیاتر شپیل هاوس آمبورگ وسایل تکنیکی ، صدا ، نور را به این مرکز تهیه واهدا کرده است، دایرکتر تکنیکی این تیاتر آقای (راو) از تاریخ 4 اسد مطابق 25 جولای برای دو هفته به کابل آمده با نصب و جابجایی وسایل صدا برداری و نور پردازی در پوهنحی هنرها ، کار اعمار مجددا ین پوهنحی را به اکمال رسانیدند و هم چنان ورکشاپ ها تخنیکی را برای محصلان این دیپارتمنت ،   نماینده گان پوهنحی هنر ها ، پوهنتون کابل، کابل تیاتر ، فرخ تیاتر ، رفیق صادق تیاتر ، آسمایی تیاتر در پوهنحی هنر های زیبابه منضه اجرا  گذاشتند.

فعالیت های این مرکز بطور مشخص تر قرار ذیل خواهد بود:

1- آماده ساختن محل مشق و تمرین برای نهاد های تیاتری...

2- راه اندازی ورکشاپ ها ، کنفرانسها ، لکجر ها و سیمینار ها در رابطه به هنر تیاتر و تمثیل،دراما تورگی ، کارگردانی ، تاریخ تیاتر ،نور پردازی،صدا برداری،ترجمه آثار خارجی به زبانهای ملی و با لعکس ، اداره وسازماندهی فعالیت های فرهنگی.

3- تاسیس بخش ویدیو، عکس و آرشیف مطبوعا تی جهت پخش و ترویج فعایتهای تیاتری به منظور اهداف تحقیقی.

4- جمع آوری تمام آثار نما یشی ( نمایشنامه های افغانی از گذشته و حال)ترغیب نمایشنامه نویسان برای نوشتن نمایشنامه های جدیدو راه اندازی ورکشاپها و رقابتهای سالم میان هنر مندان ، و جمع اوری و جفظ یک نقل ازآثارهر نویسنده تیاتر در آرشیف مرکز هنر های دراماتیک .

5- راه اندازی فستیوال بین ا لمللی تیاتر همه ساله در افغانستا ن .

در سال (1383 ه ش –2004 م ) از تاریخ 7قوس الی 14قوس مطابق 27 نوامبرالی 4 دسامبر)فستیوال ملی به اشتراک تمام تیاتر های مرکز وولایات در کابل بر گزار گردید. و فستیوال بین المللی در سال جاری به اولین انتخابات ریاست جمهوری در کشور به تحویق افتاد.

6- تهیه لست و بیوگرافی کار گردانان ، هنر پیشه گان و نویسند گان جهت فعالیت های هنری،

غذا و محل نمایش برای تیمهای تیاتری که از ولایات جهت سهمگیری در فستیوال به کابل میآیند در تعمیر پوهنحی هنر ها در نظر گرفته شده بود. همچنان مقدار پولی جهت ترانسپورتیشن تیمهای تیاتر های ولایات پرداخته شد.

در این فستیوال وقت نمایش (70) دقیقه  و تعداد اعضای هر تیم تا ( 10 ) نفر در نظر گرفته شده بود.البته در موارد فوق فبلآ جندین مراتبه با هنرمندان سابقه دار ، مسوولین تیاتر دولتی و تیاتر های شخصی مجا لس متعددی گرفته شده و همه با یک نظر دیپارتمنت تیاتر و سینما پوهنحی هنرهای زیبا پوهنتون کابل را که یگانه مرکز تحصیلی در این رشته میباشد انتخاب نمودند.

هم چنان وزارت محترم اطلا عات،فرهنگ و جوانان افغانستان نیز در این مورد موافقه خویش را اعلان نموده اند ، که به اساس آن پروتوکول ایجاد و تاسیس مرکز هنر های دراماتیک در چوکات دیپارتمنت تیاتر و سینما پوهنحی هنرهای پوهنتون کابل به امضآ رسید.

 در مورد فعالیت های تیاتری در ولایات کشور باید گفت که در ولایات کشور مثل هرات ، مزار شریف ، قندهار، جلال آباد.... نیز تیاتر همپای کابل رشد و فعالیت نموده و دست آورد های چشم گیری داشته ا ند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: